મેઘદૂત (ઉત્તરમેઘ ૧૧-૨૨) – કાલિદાસ (અનુ. કિલાભાઈ ઘનશ્યામ)
ઉત્તરમેઘ ૧૪
Kalpavruksha, the Wishing Tree of Alaka
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.
પરિકલ્પના,સંપાદન,સંકલન: રજનીકુમાર પંડ્યા
વિવરણ: ડૉ. ગૌતમ પટેલ
વિવરણ સ્વર: વિદ્યુલ્લતા ભટ્ટ
આલ્બમ:મેઘદૂત
સ્વરકાર:આશિત દેસાઈ
સ્વર:પ્રફુલ્લ દવે
Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.
કામીઓ જ્યાં, અખુટ ધનના ધેર ભંડારવાળા,
મીઠા કંઠે ધનપતિતણી, કિન્નરો કીર્તિ ગાતા,-
સાથે રાખી, હરતી મનને અપ્સરા સંગ રંગે,
સેવે આવી ઉપવન રુડું, નિત્ય વૈભ્રાજ્ય નામે ॥ ૧૧ ॥
ચાલી જાતાં અલકથિ ખર્યાં કૈંક મન્દાર પુષ્પે,
સોના કેરાં કમળથિ વળી કાનનાં કર્ણ પત્રે;
મોતીસેરે, સ્તનપર ઝુકી તૂટતાં સૂત્ર, હારે,
રાત્રીરસ્તો દિવસ ઉગતાં, કામિનીનો કળાયે ॥ ૧૨ ॥
જાણીને કે, ધનપતિસખા શંભુ પાસે વસે છે,
તેની બ્હીકે, ભ્રમરગુણનું ચાપ, ના કામ ધારે;
તીણી દ્રષ્ટે ભમર નચવી, વિંધતી કામીઓને,
સાધે છે ત્યાં ચતુર યુવતી, કામસિદ્ધિ વિલસે ॥ ૧૩ ॥
નાના વસ્ત્રો, મધુ નયનને આપનારું વિલાસ,
તાજાં પુષ્પો, કિસલય રુડાં, ભૂષણો ભાતભાત;
તાજો રાતો સરસ અળતો રંગવા પાદપદ્મ,
આપે છે જ્યાં સકળ અબળાભૂષણો, કલ્પવૃક્ષ ॥ ૧૪ ॥
ત્યાં હર્મ્યેથી ધનપતિતણા, ઉત્તરે ધામ મા’રુ,
દ્વારે ઊંચી સુરધનુસમી છે કમાને સુહાતું;
જેની પાસે સુતસમગણી વા’લીએ છે ઉછેર્યો.
ગુ્ચ્છે ઝૂકી કર અડકતો દેવ મંદાર ના’નો ॥ ૧૫ ॥
ત્યાંછે વાપી, મરકતતણા શોભતી શ્યામ ઘાટે,
જેમાં ડોલે, ખિલિ કનકનાં પદ્મ વૈડૂર્યનાળે;
હંસો એના જલપર સદા હર્ખ પામી વસે છે,
વર્ષામાંયે નથી ઉડી જતા, માન છે પાસ તો’યે ॥ ૧૬ ॥
બાંધ્યો તેના તટપર, રચી શિખ્ખરો ઇંદ્રનીલે-
ક્રીડા માટે ગિરિ, કનકની રોપીને કેળ હારે;
વિદ્યુત સોતો નિરખી તુજને, સાંભરી આજ આવ્યે-
વ્હાલીનો એ પ્રિયગિરિ મને, હર્ષ ને ખેદ થાયે, ॥ ૧૭ ॥
ઘેરેલા ત્યાં કુરવકવડે માધવી મંડપો છે,
પાસે રુડો બકુલ, ઝુલતાં રક્તપાતો અશોકે;
ઇચ્છે પ્હેલો વદનમદિરા, દોહદો પૂરવાને,
બીજો ડાબો ચરણ સખીનો, યાચતો મા’રી પેઠે ॥ ૧૮ ॥
કુંભીમાંહિ, નિલમણિજડી લીલુડા વાંસ જેવા,
સોના સ્તંભે, સ્ફટિકનું ઘડી, મુક્યું છે પાંજરું જ્યાં-
વા’લી કેરાં વલયરણકે, તાલથી નાચી નાચી,
બેસે છે જૈ, દિવસ વિતતાં, મિત્રતાઓ કલાત્પ ॥ ૧૯ ॥
એ સૌ ચિન્હો સ્મરણ કરિને, જાણીલેશે તું સદ્ય,
આલેખેલા વલી નિરખિને, સાખમાં શંખ, પદ્મ;
ઝાંખુ ઝાંખુ ભવન હમણાં, હુંવિના લાગશે એ,
ક્યાંથી શોભે કમળ જળમાં, સૂર્યના હોય ત્યારે ॥ ૨૦ ॥
થૈને નાનો પછી કમભશો, મ્હેલમાં પેસવાને,
ક્રીડાશૈલે, પ્રથમ ઉતરી, બેસજે રમ્ય શૃંગે;
ઝાંખા તેજે, જ્યમ ચળકતી હોય ખદ્યોત પંક્તિ,
જોજે, એવી ઝિણિ ઝબકતી વીજની નાખિ દ્રષ્ટિ ॥ ૨૧ ॥
શ્યામાવેષે નહિ નિચિ ઉંચી, ફુટડાં ગાત્રવાળી,
ઘાટે નાની, હરિણી સરખાં નેત્રવાળી રુપાળી;
હારે હારે દશન કણિઓ રત્ન જેવી જણાતી,
શોભે ઝીણી કળિ અધરની બિંબશી રાતી રાતી;
ઉંડી નાભિ ઉદર વિલસે, પાતળી કેડ જેની,
ભારે ઉંચા સ્તનથી કટિમાં, સે’જ નીચી નમેલી;
શ્રોણીભારે, મલપતી રુડી ચાલતી ધીમી ચાલે,
નારીરુપે, પ્રથમ વિધિએ હોય નિર્મેલી જાણે ॥ ૨૨ ॥
તાજેતરનાં અભિપ્રાયો