મેઘદૂત (પૂર્વમેઘ ૧૩-૨૩) – કાલિદાસ (અનુ. કિલાભાઈ ઘનશ્યામ)

Painting by Ramgopal Vijaivargiya
Image Courtesy: Kumar Gallery
પરિકલ્પના,સંપાદન,સંકલન: રજનીકુમાર પંડ્યા
વિવરણ: ડૉ. ગૌતમ પટેલ
વિવરણ સ્વર: વિદ્યુલ્લતા ભટ્ટ
આલ્બમ:મેઘદૂત
સ્વરકાર:આશિત દેસાઈ
સ્વર:પ્રફુલ્લ દવે
Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.
પે’લાં તા’રો શ્રવણ કર તું, માર્ગ છે જે જવાનો;
સંદેશો હું કહિશ પછિથી, ધ્યાનમાં રાખવાનો;
થાકે ત્યારે ગિરિ પર ધરી પાય વીસામજે તું,
ખાલી થાતાં, જળ પી હલકું, ચાલજે નિર્ઝરોનું ॥ ૧૩ ॥
અદ્રિકેરું શિખર પવને શું ઉડે, એમ ધારી,
જોવાતો તું ચકિત બનતી મુગ્ધ સિદ્ધાંગનાથી;
ઉડી વ્યોમે સરસ નિચુલ સ્થાનથી, ઉત્તરે, આ,
દિઙ્નાગોના સ્થુળ કરતણો ગર્વ ઉતારતો જા ॥ ૧૪ ॥
જૂદાં જૂદાં કિરણ મણિનાં, હોય સંમિશ્ર તેવું,
પેલા શૃંગે દિસતું અડધું ચાપ આ ઇન્દ્રકેરું;
તેથી તા’રું શરીર રૂડું આ શ્યામળું શોભિરે’શે,
ધારી આવ્યા મયૂરપિંછને, કૃષ્ણ શું ગોપવેષે ॥ ૧૫ ॥
તા’રામાં છે ફળ કૃષિતણું, પ્રીતિથી એમ ધારી,
ન્યાળી જોશે જનપદ વધૂ, દ્રષ્ટિથી નિર્વિકારી;
તાજી ખેડ્યે મસમસી રહ્યાં, માળનાં ખેતરોને,
ઓળંગીને ઝટ, વળિ જરા, ઉત્તરે માર્ગ લેજે ॥ ૧૬ ॥
ધારાઓથી શિતળ કરિને કાનનોના દવાગ્નિ,
આવ્યો જાણી શ્રમ કરિ ઘણો, માર્ગમાં ખૂબ થાકી;
સારી રીતે ધરિ લઈ સખે! શિખ્ખરોમાં અચૂક,
વીસામો ત્યાં ગિરિવર તને આપશે આમ્રકૂટ.
કીધો હોયે પ્રથમ કદિ જો કોઈને ઉપકાર,
તો તે તેનો ગુણ ન વિસરે, હોય જો ક્ષુદ્ર તો’ય;
તા’રા જેવો સુહૃદ પછિ જ્યાં આશ્રયે આવનાર
મોટા છે તે ક્યમ વિસરશે, આપતાં આવકાર ॥ ૧૭ ॥
છાઈ સીમા ભરચક, પીળી આમલે પાકી સાખો,
તું બેઠાથી શિખર પર ત્યાં, સ્નિગ્ધ વેણી સમાણો,
શોભીરે’તો ગિરિ નિરખશે, દેવનાં દંપતીઓ,
જાણે ગોરો સ્તન ભૂમિતણો, મધ્યમાં શ્યામવર્ણો ॥ ૧૮ ॥
તે અદ્રિમાં વનવધૂવડે ભોગવેલી નિકુંજે,
થોભી થોડું વરસી હલકો થૈ, જતાં શીઘ્ર માર્ગે;
જોશે વાંકીચૂંકી વિખરતી નર્મદા વિંધ્ય પાદે,
જાણે વેલી વિવિધ ચિતરી હોય શું હસ્તિ અંગે ॥ ૧૯ ॥
વર્ષી ખાલી થઈ, ગજમદે કૈંક તીખું સુગંધી,
જંબુ કુંજે ખળિ રહ્યું ભરી, પાણી એનું ફરીથી;
ભારે થાતાં ધન ! નહિ શકે વાયુ ખેંચી તને ત્યાં;
હોયે ખાલી હલકુ સધળું, ભાર છે પૂર્ણતામાં ॥ ૨૦ ॥
રાતાં ભૂરાં નિરખી અડધા તંતુ ફુટ્યાં કદંબો,
ભીને કાંઠે, પ્રથમ ફુટતી કેળની ખાઈ ડુંખો;
સિંચાયેલી જળથિ ભૂમિનો વાસ લેતાં વનોમાં,
સારંગોના યુથ ઘન! બધો માર્ગ દેખાડશે ત્યાં ॥ ૨૧ ॥
જોતા, બિન્દુ ચતુરાઈ થકી ઝીલતાં ચાતકોને,
દેખાડીને બગતણી ગણી, પંક્તિઓ પ્યારીઓને;
કંઠાશ્લેષે સહચરી તણા, ગર્જનાથી ડરેલી.
દેશે સિદ્ધો ઘન! બહુ તને માન, આભાર માની ॥ ૨૨ ॥
ઈચ્છે છે તું જલદિથી જવા વ્હાલી પાસે છતાં ત્યાં,
ખોટી થાશે બહુ તું કુટજે મ્હેકતા પર્વતોમાં;
કેકા શબ્દે સજલ નયને માન દેશે મયૂરો-
સામા આવી, તદપિ ધરજે, મેઘ! તું માર્ગ તા’રો ॥ ૨૩ ॥
Excellent. Thanks for sharing.
વાહ રે …. આખો રસ્તો નજરે થઈ ગયો …
You have rendered a great yeomen service in providing beautifully translated Gujarati version of immortal “Meghdoot” by all time great poet Kavi Kalidas. Undoubtedly, the future generations of all Gujarati who love Gujarati will remember you with awe and gratitude and to Rankar Team, as well as Kilabhai Ghnshyambhai will be ranked as great along with this Kavi Kalidas.
This much is certain and minimal and more will definitely be in store.
Just tell us what we can contribute in any manner and measure.
CA.Vallabhdas Raichura
North Potomac
Maryland(U.S.A.):
May 30, 2014.