Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.

લાંબી રાતો ક્ષણરુપ, કરુ કેમ તો ટુંકી થાય,
દાડે કેવી રિતથી, તડકો મંદ થૈ રે’ સદાય;
એવી મિથ્યા બહુ બહુ કરી વાંછના ચંચલાક્ષિ!
શીઝે હૈડું અશરણ, ઉંડી હા! વિયોગ વ્યથાથી ॥ ૪૯ ॥

તો’યે આશા કંઇ કંઇ ધરી, પ્રાણને હું નિભાવું,
માટે એવું સમજી સુભગે ! ગાભરી ના થતી તું;
કોને નિત્યે સુખ નભિ રહ્યું, એકલું દુઃખ કોને,
નીચે ઉંચે ફરી રહિ દશા, ચક્રધારા પ્રમાણે ।। ૫૦ ॥

પૂરો થાશે અધિરિ! જલદી દેવઉઠીથી શાપ,
માટે, આંખો મિચિ વિગમજે, બાકીના ચાર માસ;
વાંછાઓ જે વિવિધ મનમાં ભેગી થૈ છે વિયોગે,
પૂરી કર્શું, મળી શરદની ઉજળી રાત્રિઓએ ॥ ૫૧ ॥

મા’રે કંઠે વળગી, શયને એકદા તું સુતીતી,
જાગી ઉઠી રડતી ડુસકે, કૈક કે’વા તું લાગી;
વારે વારે વિનવી પુછતાં, બોલી ઉંડું હસીને,
સ્વપ્ને દીઠા બીજી શું રમતાં, જાવ જૂઠ્ઠા તમોને ॥ ૫૨ ॥

જાણી લેજે, કુશળ મુજને દાખલો આ વિચારી;
અંદેશો ના લગિર મનમાં આણતી વ્હાલિ મારી;
પ્રીતિ તૂટે વિરહથિ રખે માનતી કે’ણ એવાં,
થાયે રાશિરુપ, રસ વધી, પ્રેમ, ના ભોગવાતાં ॥ ૫૩ ॥

ભારે શોકે, પ્રથમ વિરહે ભાભીને દૈ દિલાસો,
ખૂંદેલા એ ગિરિથી, શિવના નંદિએ, આવી પાછો;
ચિન્હો સાથે, કુશળ વચનો વ્હાલીનાં આણી આપી,
મારા કુન્દપ્રસુન સરખા પ્રાણ લેજે ઉગારી ।। ૫૪ ॥

ધારું છું જે, મન પર લિધું કાર્ય આ મિત્ર કેરું,
તેથી માની લઉં ન મનથી, ના રુપે, મૌન તારું;
આપે છે તું જળ, વિનવતાં, મૌન રૈ, ચાતકોને,
મોટાનું એ પ્રતિવચન કે, ઇષ્ટ દે અથિઓને ॥ ૫૫ ॥

સાધી, મારું પ્રિય, અઘટતું છે છતાં પ્રાર્થનાથી,
કાં મત્રીથી, વિરહિ સમજીને દયા આણી મા’રી;
વર્ષાશ્રીથી સુભગ બનતો, જા ગમે તે તું દેશ,
મા થાશો રે ! ક્ષણ વિજળીથી, આમ તારે વિયોગ ॥ ૫૬ ॥
======
સમાપ્ત
======

મેઘને સંદેશ કહી વિદાય કર્યા પછી, શું શું થયું, એ વિષે કવિએ કંઈ પણ લખ્યું નથી, તેથી એ સઘળો વૃત્તાંત પૂર્ણ કરવાને માટે તથા વિખુટાં થયેલાં નાયિકા નાયકને ભેગાં જોવાના ઉત્સાહથી, કોઈ વિદ્વાનોએ એમાં કેટલાંક ક્ષેપક ઉમેર્યા છે, જેમાંના ત્રણ મુખ્ય અને સંદેશની સમાપ્તિ બતાવનારા હોવાથી, વાચકોને માટે નીચે આપ્યા છે.

તે અદ્રિથી નિકળિ અલકા આવિને, જાણિ માર્ગ,
શોધી, શોભ રહિત સઘળાં ચિહ્નથી યક્ષધામ;
કા’વ્યું જે જે પ્રણયમધુરું, ગુહ્યકે કામિનીને,
તે તે એને તહિં જઈ કહ્યું, કામરૂપી પયોદે. ॥ ૧ ॥

તે સંદેશો લઈ, જલધરે દિવ્ય વાચા ધરીને,
ઉગારીને જીવ, જઈ કહ્યો યક્ષની કામિનીને;
જાણી, આવી ખબર પિઉની, તેય આનંદ પામી,
કોને નિત્યે ફળતી નથી કો’, પ્રાર્થના સજ્જનોની. ॥ ૨ ॥

સંદેશાની જલધરતણા, વાત જાણી કુબેરે,
રીઝી, લાવી મનમહિં દયા, શાપ ઉત્થાપિદૈને;
ભેગાં કીધાં ફરિથી, વિખુટાં દંપતિ હર્ષઘેલાં,
નાના ભોગો વિધ વિધ સુખો, બેઉને ભોગવાવ્યા. ॥ ૩ ॥

—————————————————————————————————

મિત્રો, આ સાથે મેઘદૂતની શ્રેણી સમાપ્ત થાય છે. સમગ્ર શ્રેણીનું મુદ્રાંકન કરી આપવા માટે મિત્ર ખ્યાતિ શાહનો હું આભારી છું. આ સાથે મેઘદૂતનો સ્વ. કિલાભાઈ ઘનશ્યામ દ્વારા કરવામાં આવેલા અનુવાદના 1913માં પ્રગટ થયેલા મૂળ પુસ્તકની પીડીએફ વાચકો માટે સાદર છે: [ અહીં કિલક કરી ડાઉનલોડ કરો ]

ઉત્તરમેઘ ૩૭
Meeting in the Dream
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.

Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.

એની-મારાં નખપદ વિના શૂન્ય શોભા વિનાની,
દૈવે જેની પરિચિત હરી, મેખલા મોતિકેરી;
સંભોગાન્તે મુજકરવડે ચાંપવા યોગ્ય-ડાબી,
રે’શે જંઘા ફરકી, કદળી-ગર્ભશી ગોરી ગોરી- ॥ ૩૬ ॥

તે વેળાએ જલદ! કદિ એ ઉંઘતી હોય તો તું,
પાસે બેસી, નહિ ગરજતાં, થોભજે પ્‍હોર થોડું;
આ વ્હાલાનો નહિતર થતાં સંગ સ્વપ્ને પરાણે,
કંઠે બાંધી, સજડ ભુજની બાથ છૂટી જશે રે ॥ ૩૭ ॥

ઊઠાડીને નવજળકણે વાયુ ઠંડો પ્રસારી,
વેરી તાજાં કુસુમ જુઈનાં, માનિની શાંત પાડી;
ઢાંકી વિદ્યુત, તુજ ભણિ પછી જાળીમાંએ જુવે તો,
ધીરા! કે’જે ગરજી મધુરું, આમ સંદેશ મા’રો ॥ ૩૮ ॥

હું છું, તારા પ્રિય તમતણો મિત્ર, સૌભાગ્યવંતિ!
સંદેશો લૈ, જલધર રુપે, આવીયો પાસ તારી;
માર્ગે થાતા અધિર, અબળા વેણીને છોડવાને,
પ્રેરુ છું હું ગરજી મધુરું, થાક્તા પાંથિકોને ॥ ૩૯ ॥

એવું કે’તાં, પવનસુતને મૈથિલી પેર જોતી,
ઉત્કંઠાથી હરખી, તુજને દેખતાં માન આપી;
રાખી લક્ષ શ્રવણ કરશે, સૌમ્ય! માને વધૂઓ-
સંદેશાને સુહ્રદ મુખથી, સ્વામિના સંગ જેવો ॥ ૪૦ ॥

હે આયુષ્મન્ ! મુજ વિનતિથી ને કૃતાર્થ થવા, ત્યાં,
કે’જે તારો પિઉ કુશળ છે, રામ ગિર્યાશ્રમોમાં;
પ્રુછાવે છે ખબર અબળા! તાહરી એ વિયોગી,
પે’લી આ’વી ખબર પુછવી, પ્રાણિને દુઃખ-ભાગી ॥ ૪૧ ॥

અંગે, અંગો અરપી દુબળાં, ગાઢ તાપે તપેલાં,
ઉત્કંઠાને, તલસી તલસી, આંસુને, આંસુ ઉના;
નિસાસાને તુજ, મન થકિ, ઉષ્ણ નિઃશ્વાસ અર્પી,
ભેઠે છે એ દૂરથી, વિધિએ વેરી થૈ વાટ ઘેરી ॥ ૪૨॥

હોયે કે’વા સરખુ, સખીઓ દેખતાં તે છતાંયે,
કે’તો આવી, અધર રસના લોભથી, કૈંક કાને;
તે છે, તારા શ્રવણથી તથા દ્રષ્ટિથી દૂર માટે,
ઉત્કંઠાથી પદ રચિ રુડાં, કા’વતો મિત્ર સાથે ॥ ૪૩ ॥

સિંચાયેલી જળથિ, ભૂમિના ગંધ જેવું સુગંધિ,
તારું ક્યાંહિ વદન, નથિ હું દેખતો તેથી વ્હાલી;
સોસાયું છે વિરહ સહિને, અંગ મારું છતાં આ,
આપે પીડા, મદન હવણાં આટલી તો પછી હા!
આ વર્ષાના ક્યમ કરિ અરે ! ધૂંધળા દિન જાશે,
ઘેરાવાથી, વિખરઇ બધે મેઘ ચારે દિશાએ ॥ ૪૪ ॥

કાન્તિ તા’રા મુખની શશિમાં, અંગ શ્યામાલતામાં,
દ્રષ્ટિ બ્‍હીતી હરિણીનયને, કેશ બર્હિકળામાં;
તારા ઝીણા, નદી લહરીમાં, ભ્રૂવિલાસો નિહાળું;
એકસ્થાને જડતું નથી, હા! ચંડિ ! સાદ્રશ્ય તારું ॥ ૪૫ ॥

રીસાયેલી પ્રણયથી તને, ધાતુરંગે શિલામાં,-
આલેખીને, ચરણ નમવા જાઉં છું તેટલામાં;
રુંધે દ્રષ્ટિ, ઘડિ ઘડિ આંસુડાં ઉભરાતાં,
વેઠાયેના, કઠણ વિધિથી આપણો સંગ એમાં- ॥ ૪૬ ॥

પામી તા’રો પ્રિય સખિ! મિઠો સંગ, સ્વપ્ને પરાણે,
મા’રા ઉંચે ભુજ પસરતા, ગાઢ આલિંગવાને;
તે દેખીને, ઘડિ ઘડિ દયા આણતી દેવીઓની,-
મોતી જેવાં, તરુ પર પડે, આંસુડાં આંખમાંથી, ॥ ૪૭ ॥

ભેદી, તાજી કિસલય કળી દેવદારુ દ્રુમોની,
થૈને તેના રસથી સુરભી, આવતા ઉત્તરેથી;
આલીંગું છું, હિમગિરિતણા વાયુને પ્રેમઘેલો,
ધારી, એને ગુણવતિ! હશે સ્પર્શ તારો થયેલો ॥ ૪૮ ॥

ઉત્તરમેઘ ૨૫
The Beloved and the Bird
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.

ઉત્તરમેઘ ૨૬
The Wistful Beloved
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.

Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.

મા’રા બીજા જીવન સરખી, થોડબોલી, અલેતી,
જોતાં એને જલદ ! મનમાં જાણજે ભાભી તા’રી,
આ હું એનો સહચર પડ્યો દૂર, તેથી બિચારી,
જાણે હોયે પિઉથી વિખુટી એકલી ચક્રવાકી;
વીતે દાડા વિરહ દુઃખમાં, દોહલા જેમ જેમ,
મુંઝાતીએ બહુ બહુ હશે, એકલી તેમ તેમ;
કર્માએલી નલિની શિશિરે હોય, સંતાપ પામી,
તેવી નિશ્ચે બદલઈ ગઈ એ હશે, પ્યારી મા’રી ॥ ૨૩ ॥

નિશ્ચે, એની રડિ રડિ હશે આંખ સૂજી ગયેલી,
ફીકા લૂખા, અધર અરુણા, ઉષ્ણ નિશ્વાસ નાંખી;
હાથે ટેક્યું મુખ જરિ જરિ કેશમાંથી જણાતું,
મેઘે છાયું કલુષિત દિસે બિંબ શું ચદ્રમાનું ॥ ૨૪ ॥

બેઠેલી એ નજર પડશે દેવપૂજાવિષે કે;
કલી મા’રી કૃશ છબી, હશે કાઢતી ચિત્રમાંહે;
કિંવા હોશે પુછતી, મધુરું બોલતી સારિકાને,
સંભારે છે અલિ! તું પિઉને લાડકી બ્‍હૌ હતી તે ॥ ૨૫ ॥

ઝાંખાં અંગે વસન ધરીને, અંકમાં રાખિ વીણા,
મા’રા નામે પદ રચી, હશે ઇચ્છતી, સૌમ્ય! ગાવા;
તંત્રી ભીની નયનજળથી, લૂછી નાંખી પરાણે,
આરંભેને ઘડી ઘડી વળી, મૂર્છના ભૂલિ જાયે ॥ ૨૬ ॥

પે’લાં બાંધી અવધમહિં જે માસ બાકી રહેલા,
બેઠી હોશે ગણતી, કુસુમો મુકીને ઉંબરામાં;
કિંવા હોશે ઝીલતિ રસમાં, કલ્પિત સંયોગ મારો,
હોયે એવા પિઉવિરહમાં, કામિનીના વિનોદો ॥ ૨૭ ॥

દા’ડે ઝાઝો વિરહ ન દમે, કામમાં હોય જો એ,
તો’યે વીતે રજની, રડતાં એકલી નિર્વિનોદે;
સંદેશાથી સુખી તું કરજે, ભેટિ સાધ્વી નિશીથે,
બારીમાં જૈ ભુમિશયનની, જાગતી એ સખીને ॥ ૨૮ ॥

ઉંડી પીડા મનની સહિને, દૂબળાં ગાત્રવાળી,
ભૂમિ શય્યા વિરહથી કરી, એક પાસે સુતેલી;
જોશે મા’રી પ્રિય સુતનું તું,પૂર્વમાંહે જણાતી,
રેખારુપે થઈ રહિ કળા, હોય શું ચંદ્રમાની;
મારી સાથે મનની ગમતી માણતાં મોજ મોંઘી,
ગાળી એણે ક્ષણ સમ ગણી, રાત્રિઓ જે રુપાળી;
તેની તે એ, રજની વિરહે લાગતાં ખૂબ લાંબી,
ગાળે આજે રડિ રડિ, ઉંના આંસુડાં ઢાળી ઢાળી ॥ ૨૯ ॥

ચંદ્રજ્યોત્સ્ના અમૃત સરખી, આવતી જાળીમાંથી,
જોવા પ્રીતિ કરિ, નજરને નાંખતાં પાછી ખેંચી;
ખેદે આંખો જળથકી ભરી પાંપણે, ઢાંકી દેતી,
જાણે ઝાંખા દિનની નલિની, ના ઉઘાડી, ન મીચી ।। ૩૦ ॥

નિઃશ્વાસોથી, અધરપુટને સૂકવી નાંખનારા,
સ્નાને લૂખા ઉડી વિખરતા, ગંડથી કેશ એના;
જાની મા’રો કઈ રિતથકી, સંગ સ્વપ્નેય થાયે,
ઇચ્છે નિદ્રા, નયન, જળથી જાય રુંધાઈ તો’યે ॥ ૩૧ ॥

બાંધી પ્‍હેલે વિરહ દિવસે, વેણી પુષ્પો ઉતારી,
શાપાન્તે જે, મુજકરવડે છૂટશે શોક છાંડી;
ગાલે આવી જતિ ઘડિ ઘડી, સ્પર્શ થાતાં તણાતી,
લેતી, લાંબા કરનખવડે લૂખી વેણી સમારી ॥ ૩૨ ॥

કાઢી નાંખી ભૂષણ, અબળા દૂબળાં અંગવાળી,
શય્યામાંહે તલસતી હશે, દુઃખથી ગાત્ર નાંખી;
તેને દેખી, નવ જળરુપી આંસુ તું પાડશે ત્યાં,
આવે સૌને મનમહિ દયા, આર્દ્ર છે ચિત્ત જેનાં ॥ ૩૩ ॥

મારામાં છે તુજ સખીતણું, સ્નેહથી ચિત્ત ચોટ્યું,
ધારું તેથી પ્રથમવિરહે, વ્હાલીની આ દશા હું;
મારું સારું સમજી, નથિ હું વાત કે’તો વધારી,
કીધું તે તે નિરખિશ જતાં દ્રષ્ટિએ, સદ્ય તા’રી ॥ ૩૪ ॥

રુંધે દ્રષ્ટિ, લટકિ અલકો, લૂખી આંજ્યા વિનાની;
છોડી દેતાં મધુ, વિસરિ જે ભ્રૂવિલાસો બિચારી,
તું ત્યાં જાતાં, ઉપર ફરકી આંખડી એની ડાબી;
શોભી રે’શે, કુવલય સમી, મત્સ્યના હાલવાથી ॥ ૩૫ ॥

ઉત્તરમેઘ ૧૪
Kalpavruksha, the Wishing Tree of Alaka
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.

Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.

કામીઓ જ્યાં, અખુટ ધનના ધેર ભંડારવાળા,
મીઠા કંઠે ધનપતિતણી, કિન્નરો કીર્તિ ગાતા,-
સાથે રાખી, હરતી મનને અપ્સરા સંગ રંગે,
સેવે આવી ઉપવન રુડું, નિત્ય વૈભ્રાજ્ય નામે ॥ ૧૧ ॥

ચાલી જાતાં અલકથિ ખર્યાં કૈંક મન્દાર પુષ્પે,
સોના કેરાં કમળથિ વળી કાનનાં કર્ણ પત્રે;
મોતીસેરે, સ્તનપર ઝુકી તૂટતાં સૂત્ર, હારે,
રાત્રીરસ્તો દિવસ ઉગતાં, કામિનીનો કળાયે ॥ ૧૨ ॥

જાણીને કે, ધનપતિસખા શંભુ પાસે વસે છે,
તેની બ્‍હીકે, ભ્રમરગુણનું ચાપ, ના કામ ધારે;
તીણી દ્રષ્ટે ભમર નચવી, વિંધતી કામીઓને,
સાધે છે ત્યાં ચતુર યુવતી, કામસિદ્ધિ વિલસે ॥ ૧૩ ॥

નાના વસ્ત્રો, મધુ નયનને આપનારું વિલાસ,
તાજાં પુષ્પો, કિસલય રુડાં, ભૂષણો ભાતભાત;
તાજો રાતો સરસ અળતો રંગવા પાદપદ્મ,
આપે છે જ્યાં સકળ અબળાભૂષણો, કલ્પવૃક્ષ ॥ ૧૪ ॥

ત્યાં હર્મ્યેથી ધનપતિતણા, ઉત્તરે ધામ મા’રુ,
દ્વારે ઊંચી સુરધનુસમી છે કમાને સુહાતું;
જેની પાસે સુતસમગણી વા’લીએ છે ઉછેર્યો.
ગુ્ચ્છે ઝૂકી કર અડકતો દેવ મંદાર ના’નો ॥ ૧૫ ॥

ત્યાંછે વાપી, મરકતતણા શોભતી શ્યામ ઘાટે,
જેમાં ડોલે, ખિલિ કનકનાં પદ્મ વૈડૂર્યનાળે;
હંસો એના જલપર સદા હર્ખ પામી વસે છે,
વર્ષામાંયે નથી ઉડી જતા, માન છે પાસ તો’યે ॥ ૧૬ ॥

બાંધ્યો તેના તટપર, રચી શિખ્ખરો ઇંદ્રનીલે-
ક્રીડા માટે ગિરિ, કનકની રોપીને કેળ હારે;
વિદ્યુત સોતો નિરખી તુજને, સાંભરી આજ આવ્યે-
વ્હાલીનો એ પ્રિયગિરિ મને, હર્ષ ને ખેદ થાયે, ॥ ૧૭ ॥

ઘેરેલા ત્યાં કુરવકવડે માધવી મંડપો છે,
પાસે રુડો બકુલ, ઝુલતાં રક્તપાતો અશોકે;
ઇચ્છે પ્‍હેલો વદનમદિરા, દોહદો પૂરવાને,
બીજો ડાબો ચરણ સખીનો, યાચતો મા’રી પેઠે ॥ ૧૮ ॥

કુંભીમાંહિ, નિલમણિજડી લીલુડા વાંસ જેવા,
સોના સ્તંભે, સ્ફટિકનું ઘડી, મુક્યું છે પાંજરું જ્યાં-
વા’લી કેરાં વલયરણકે, તાલથી નાચી નાચી,
બેસે છે જૈ, દિવસ વિતતાં, મિત્રતાઓ કલાત્પ ॥ ૧૯ ॥

એ સૌ ચિન્હો સ્મરણ કરિને, જાણીલેશે તું સદ્ય,
આલેખેલા વલી નિરખિને, સાખમાં શંખ, પદ્મ;
ઝાંખુ ઝાંખુ ભવન હમણાં, હુંવિના લાગશે એ,
ક્યાંથી શોભે કમળ જળમાં, સૂર્યના હોય ત્યારે ॥ ૨૦ ॥

થૈને નાનો પછી કમભશો, મ્હેલમાં પેસવાને,
ક્રીડાશૈલે, પ્રથમ ઉતરી, બેસજે રમ્ય શૃંગે;
ઝાંખા તેજે, જ્યમ ચળકતી હોય ખદ્યોત પંક્તિ,
જોજે, એવી ઝિણિ ઝબકતી વીજની નાખિ દ્રષ્ટિ ॥ ૨૧ ॥

શ્યામાવેષે નહિ નિચિ ઉંચી, ફુટડાં ગાત્રવાળી,
ઘાટે નાની, હરિણી સરખાં નેત્રવાળી રુપાળી;
હારે હારે દશન કણિઓ રત્ન જેવી જણાતી,
શોભે ઝીણી કળિ અધરની બિંબશી રાતી રાતી;

ઉંડી નાભિ ઉદર વિલસે, પાતળી કેડ જેની,
ભારે ઉંચા સ્તનથી કટિમાં, સે’જ નીચી નમેલી;
શ્રોણીભારે, મલપતી રુડી ચાલતી ધીમી ચાલે,
નારીરુપે, પ્રથમ વિધિએ હોય નિર્મેલી જાણે ॥ ૨૨ ॥

ઉત્તરમેઘ ૮
The Passion in Alaka
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.

ઉત્તરમેઘ ૧૦
The Moonlight in Alaka
Image courtesy joshiartist.in© Artist Nana Joshi. Image reproduced with permission.

Audio clip: Adobe Flash Player (version 9 or above) is required to play this audio clip. Download the latest version here. You also need to have JavaScript enabled in your browser.

ઉત્તરમેઘ

તું વિદ્યુત્વાન્‌, લલિત વનિતાવૃંદથી એ ભરેલા,
તા’રે જેવું સુરધનુ, રુડાં ચિત્ર ત્યાં ચીતરેલાં;
તા’રી જેવી ગભિર મધુરી થાય છે ગર્જનાઓ,
સંગીતોમાં ધિરિ ધિરિ રુડી વાગતી ત્યાં મૃદંગો,
છે આ તા’રી વિષદ જળથી વાદળીઓ ભરેલી,
તેવી ત્યાં છે મણિય ભૂમિ, નિર્મળા કાચ જેવી,
તું છે ઊંચો, શિખર થકી એ આભને થોભ દેતા,
એવા તા’રી સરસઈ કરે તેમ છે મ્હેલ એના. ॥ ૧ ॥

સ્પર્ધા કર્તા રવિહયતણી, અશ્વ જ્યાં શ્યામવર્ણા,
તા’રા જેવા મદગળ ઉંચા હસ્તિઓ,પ્‌હાડ જેવા,
જ્યાં છે મોટા સુભટ, લઢતા જેહ લંકેશ સાથે,
લાજે જેનાં ભૂષણ નિરખી, ઘા પડ્યા ચંદ્રહાસે ॥ ૨ ॥

હસ્તે લીલાકમલ, અલકે કુન્દનાં પુષ્પ નાનાં,
ભાસે લોઘપ્રસુનરજથી પાંડુ શોભા મુખે જ્યાં;
અંબોડામાં કુરવક નવાં, ચારુ કાને શિરીષો,
ધારે સેંથે તુજથકિ ઉગ્યાં નીપ પુષ્પો વધૂઓ. ॥ ૩॥

જ્યાં માતેલા મધુકરતણાં વૃંદથી ગાજી રે’તાં-
આપે વૃક્ષો સકળ ઋતુમાં, પુષ્પ તાજાં ખિલેલાં;
હંસશ્રેણીતણી ઝમકતી મેખલાથી સુહાતી,
અર્પે છે જ્યાં કમલિની રુડાં પદ્મ, નિત્યે વિકાસી,
કેકા શબ્દો કરિ કરિ, કળાધારી નાચે મયૂરો,
જ્યાં જ્યોત્સનાથી તમ ટળિ જતાં રમ્ય લાગે પ્રદોષો. ॥ ૪ ॥

આનંદાશ્રુ વગર, નયને આંસુ હોયે ન બીજાં,
બીજો તાપ સ્મરવિણ નથી, જે શમે પ્રેમી જોતાં;
જ્યાં છે માત્ર પ્રણય કલહે, રુષણામાં વિયોગ,
યક્ષોને જ્યાં નથિ વય બિજું, માત્ર તારુણ્ય એક. ॥ ૫ ॥

જેમાં યક્ષો સ્ફટિકથિ જડી સ્વચ્છ બેસી અગાશી,-
તારાબિંવે કુસુમિત થતી, નારી લૈ વિલાસી;
સેવે પ્રીતે, રતિફળ મધુ કલ્પ વૃક્ષે દિધેલો,
તા’રા ધીરદ્વનિશિ ગરજ્યે ધીરી ધીરી મૃદંગો. ॥ ૬ ॥

જ્યાં ગંગાના જલથકિ શિળા વાયુને સેવી સેવી,
મંદારોની, તટપર ઉગ્યાં, શીળી છાંયે રમંતી,
શોધી કાઢે મણિ, કનકની રેતિમાં ઢાંકી ઊંડા,
યાચે જેને અમર, ફુટડી યક્ષની એવી કન્યા ॥ ૭ ॥

નીવીગ્રંથી ઢિલિ થઈ જતાં, રાગથી કામિઓ જ્યાં;
ખેંચી લેતા, ચપલ કરથી, ચીર બિંબાધરાનાં.
ફેંકે મુષ્ટિ કુમકુમ ભરી, લાજનીમારી તોયૈ;
રત્નોકેરા જળહળી રહ્યા દીપ, ના ઓલવાયે. ॥૮ ॥

જ્યાં વાયુથી ભવન શિખરે, મેઘ ખેંચાઈ આવી,
આલેખેલાં, જલકણવડે ચિત્ર નાંખે બગાડી;
તેથી જાણે ભયભીત થઈ, ધૂમના ગોટ જેવા,
જાળી માર્ગે થઈ વિખરતા મેઘ, તારા સમાણા. ॥ ૯ ॥

દેખાવાથી કિરણ શશિનાં, મેઘ વેરાઈ જાતાં,
ધીમે ધીમે જલ ટપકતા ગુંથિયા તંતુઓમાં;
ટાળે છે જ્યાં શ્રમ સુરતનો, રાત્રિએ ચંદ્રકાન્તો,
આલિંગાતાં દ્રઢ પિઉવડે, હાંફતી નારીઓનો. ॥ ૧૦ ॥